แรงบันดาลใจจากศิลปะผ้าฝ้ายไทย

รูปแบบการออกแบบและลายที่อยู่ในผ้าฝ้ายไทย

นอกจากผ้าฝ้ายสีพื้นหลากสีสันจะเป็นที่นิยมนำมาใช้ตัดเย็บเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย และของใช้ต่าง ๆ แล้ว ผ้าฝ้ายพิมพ์ลายไทยก็เป็นที่นิยมนำมาตัดเย็บชุดพื้นเมืองต่าง ๆ และของใช้หลายอย่างด้วยเช่นกัน โดยลายไทยที่นำมาพิมพ์ลงบนผ้าฝ้ายนั้น มีทั้งลายไทยแบบโบราณและลายไทยที่ประยุกต์ให้ทันสมัยขึ้น

มาดูกันว่าลายไทยบนผ้าฝ้ายพิมพ์ลาย มีลายอะไรบ้าง

ผ้าฝ้ายลายช้าง

การนำรูปแบบของช้างไทยมาประดิษฐ์เป็นลายพิมพ์ต่อกันบนผ้าฝ้าย โดยมีรายละเอียดและลวดลายของผ้าคลุมหลังช้างที่แตกต่างกันไปในแต่ละโรงงานที่ทอผ้า ก่อนหน้านี้ รูปแบบของช้างมักจะเป็นสี่เหลี่ยม แต่เมื่อปัจจุบันรูปแบบของช้างมีความโค้งมนมากขึ้น และตามที่ธรรมชาติของผ้าคลุมหลังช้าง และอาจวางลายของช้างบนผ้าฝ้ายสลับกับลายที่ใช้ลวดลายต่าง ๆ ผสมผสานกัน อย่างเช่น ลายขิตหรือลายดอกแก้ว นอกจากนี้ ยังมีการพิมพ์ลายผ้าฝ้ายโดยใช้รูปแบบของช้างเป็นแหล่งกำเนิดเช่นกัน

ในปัจจุบัน ผ้าฝ้ายลายช้างเป็นที่นิยมของนักท่องเที่ยวที่มาจากประเทศจีน ญี่ปุ่น และเกาหลี โดยที่ร้านค้ามักนำผ้าฝ้ายลายช้างไปใช้ในการตัดเย็บเป็นกางเกงพื้นเมืองทั้งขาสั้นและขายาว หรือนำไปใช้ในการตัดเย็บเป็นเสื้อเชิ้ต และถุงผ้าขนาดต่าง ๆ ผ้าฝ้ายลายช้างได้รับความนิยมอย่างมากจากคนรุ่นใหม่ และนอกจากการใช้ในเสื้อผ้าแล้วยังสามารถนำไปใช้ตัดเย็บเป็นผ้าคลุมเตียง ผ้าคลุมโต๊ะ หรือปลอกหมอนได้อีกด้วย

ผ้าฝ้ายลายขอ

เป็นลายผ้าฝ้ายพื้นเมืองที่กำลังเป็นที่นิยมอยู่ในขณะนี้เช่นกัน โดยลักษณะของลายขอ จะมีรูปร่างคล้ายตัว S และมักนิยมทอหรือพิมพ์ให้ลายขอเรียงต่อกันบริเวณท้องผ้า หรือนำลายขอมาใช้ร่วมกับลายขิด โดยใช้รูปทรงสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนของลายขิด มาล้อมเป็นกรอบให้กับลายขอ ส่วนบริเวณเชิงผ้าฝ้าย อาจใช้เป็นลายดอกแก้ว ลายหัวใจ ลายต้นสน หรือลายอื่น ๆ ซึ่งผ้าฝ้ายลายขอนี้ กำลังเป็นที่นิยมนำมาตัดเย็บชุดพื้นเมืองและชุดพื้นเมืองประยุกต์ ไม่ว่าจะเป็นชุดเดรส เสื้อเชิ้ต เสื้อคลุม กระโปรง และกางเกง เพราะเป็นลายผ้าฝ้ายที่ดูสวยงามทันสมัย และมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

ผ้าฝ้ายลายดอกแก้วหรือลายพิกุล

ลายดอกแก้วหรือลายพิกุลเป็นลวดลายโบราณเก่าแก่ ที่มีจุดเริ่มต้นมาจากการทอผ้ายกในจังหวัดลำพูน เป็นการถอดรูปทรงมาจากดอกไม้ไทยที่มีความอ่อนช้อยงดงาม แต่เดิมจึงเป็นลายที่มักนำมาใช้กับเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายของผู้หญิงเสียเป็นส่วนใหญ่ โดยลายดอกแก้วที่นำมาพิมพ์หรือทอลงบนผ้าฝ้ายนั้น จะมีลักษณะคล้ายดอกไม้เล็ก ๆ สี่กลีบวางเรียงต่อกัน โดยมีลวดลายอื่น ๆ ประกอบด้วย เช่น ลายขอหรือลายขิด ซึ่งลักษณะของกลีบดอกแก้วบนลายผ้าฝ้าย จะแตกต่างกันออกไปตามการออกแบบลายผ้าของแต่ละโรงทอผ้า เช่น ลายมุกดอกแก้ว ลายดอกแก้วประยุกต์ ลายพิกุลเล็ก ลายพิกุลใหญ่ ซึ่งลายดอกแก้วแบบดั้งเดิมของทางภาคเหนือ จะออกแบบให้มีลักษณะเป็นเส้นเล็ก ๆ สี่ด้านเรียงต่อกันเป็นรูปกลีบดอกแก้ว

ผ้าฝ้ายลายหางปลาวา

ลายหางปลาวา เป็นลายไทยโบราณที่มีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนสองอันชนกันตรงส่วนมุม ทำให้มีลักษณะคล้ายส่วนปลายของหางปลา มักนำมาใช้ร่วมกันกับลายอื่น ๆ บนผ้าฝ้าย เช่น ลายขิดและลายดอกแก้ว โดยจะวางลายหางปลาวาขนาดใหญ่ไว้บริเวณท้องผ้าฝ้าย ส่วนบริเวณเชิงผ้าฝ้าย จะใช้ลวดลายอื่น ๆ มาผสมผสาน เช่น ลายสนหรือลายเครือ นอกจากนี้รูปทรงของลายหางปลาวาบนผ้าฝ้าย ยังสามารถนำมาประยุกต์ดัดแปลงให้มีรูปทรงที่ดูทันสมัยขึ้นได้ โดยยังคงรูปแบบดั้งเดิมของลวดลายเอาไว้ คือ ลักษณะของรูปทรงสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนที่มีมุมชนกันคล้ายหางปลา โดยผ้าฝ้ายลายหางปลาวานี้ มักนิยมนำมาตัดเย็บเป็นผ้านุ่ง กระโปรง ชุดเดรส หรือเสื้อพื้นเมือง

และนอกจากลายไทยที่นิยมนำมาพิมพ์เป็นลวดลายลงบนผ้าฝ้ายแล้ว ยังมีลวดลายอื่น ๆ ที่สามารถนำมาพิมพ์ลงบนผ้าฝ้ายได้เช่นกัน โดยบางลายจะถูกใช้เป็นองค์ประกอบของลายอื่น ๆ บนผ้าฝ้าย เช่น ลายเพชรหรือลายดาว ที่สามารถนำมาใช้ส่วนประกอบของลายคั่นและลายเชิงผ้าได้อย่างสวยงาม โดยลายดาวนั้นสามารถออกแบบให้มีรูปทรงและลายเส้นที่หลากอย่างลายดาวห้าแฉกและลายดาวหกแฉก ส่วนลายที่มักนิยมนำมาพิมพ์ลงบนท้องผ้าฝ้าย คือ ลายลูกน้ำหรือลายเพสลีย์ ที่มีอายุยาวนานกว่าพันปี และมีต้นกำเนิดมาจากเปอร์เซีย-แคชเมียร์ โดยลักษณะของลายลูกน้ำ จะดูคล้ายลูกอ๊อดหรือหยดน้ำ มีความหมายถึงชีวิตและความเป็นนิรันดร์ ในปัจจุบันก็มีการนำลายลูกน้ำ มาออกแบบให้มีความหลากหลายและดูทันสมัยขึ้น เพื่อพิมพ์ลายลงบนผ้าฝ้ายพื้นเมือง โดยยังคงเอกลักษณ์รูปทรงหยดน้ำของลายลูกน้ำเอาไว้ และนอกจากนี้ยังมีลายต้นมะพร้าว ที่นำรูปทรงซิลลูเอดหรือภาพโครงร่างเงาของต้นมะพร้าวมาวางลายลงบนท้องผ้าฝ้าย หรืออาจนำลายต้นมะพร้าว มาวางเป็นลายคั่นของลายช้างก็ได้เช่นกัน

การนำแรงบันดาลใจจากศิลปะผ้าฝ้ายไทยไปใช้ในงานออกแบบสินค้าหรือศิลปะร่วมสมัย

ผ้าไทย ไม่ว่าจะเป็นผ้าไหม ผ้าฝ้ายหรือผ้าพื้นเมืองต่างๆ นับเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงภูมิปัญญาของไทยในการทอผ้า เพื่อใช้เป็นเครื่องนุ่งห่มหรือของใช้ในครัวเรือนที่มีการสืบทอดกันมาอย่างยาวนาน อีกทั้งยังผสมผสานศิลปะของลวดลายต่างๆ ที่เป็นแรงบันดาลใจจากวิถีชีวิต ความเชื่อ ศาสนาหรือธรรมชาติ ที่เป็นเสน่ห์สำคัญของผ้าไทย แต่ด้วยยุคสมัยที่เปลี่ยนไป… คนไทยเรารับอิทธิพลของชาวตะวันตกมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นความคิด การใช้ชีวิตหรือแม้กระทั่งแฟชั่นเครื่องแต่งกาย ทำให้ผ้าไทยแบบดั้งเดิมดูเก่าดูเฉยจนทำให้ผู้คนลดความนิยมในการใช้งานไปเรื่อยๆ ประกอบกับการพัฒนาของเทคโนโลยีของการทอผ้า ที่มีการใช้เส้นใยเทียมและมีเครื่องมือเครื่องจักรในการผลิตผ้าได้รวดเร็วในจำนวนที่มากกว่าการใช้แรงคนในอดีต อีกทั้งยังมีราคาถูกกว่ามาก ทำให้ชาวบ้านตามจังหวัดที่มีการทอผ้าพื้นเมืองจึงลดการทอผ้าด้วยมือแบบดั้งเดิม จนบางจังหวัดบางหมู่บ้านยกเลิกการทอผ้าไปเลยก็มี

ผ้าไทยผสมผสานเข้ากับแฟชั่นสมัยใหม่ได้อย่างไรบ้าง?

การพัฒนาลวดลายของผ้าฝ้ายไทยให้มีความทันสมัย เช่น การพัฒนาลวดลายบนผืนผ้าใหม่ๆ การวางลายผ้าให้มีความทันสมัย ช่วยเพิ่มมูลค่าให้กับผลงาน อีกทั้งยังส่งออกไปยังต่างประเทศที่สนใจในการใช้ผ้าฝ้ายสไตล์ไทยอีกด้วย

ในประเทศไทยมีชุมชนถึง 14 แห่งที่เป็นกลุ่มผู้ประกอบการนำร่องการนำผ้าฝ้าย และผ้าไทยไปใช้  ได้แก่

• ผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติ จังหวัดขอนแก่น
• ผ้าไหมมัดหมี่ย้อมสีธรรมชาติ กลุ่มหัตถกรรมคุ้มสุขโข จังหวัดขอนแก่น
• ไหมแต้มหมี่ กลุ่มสตรีทอผ้าไหมมัดหมี่บ้านหัวฝาย จังหวัดขอนแก่น
• ผ้าขาวม้า อิมปานิ จังหวัดราชบุรี
• ผ้าฝ้ายทอมือ คอตตอนฟาร์ม จังหวัดเชียงใหม่
• เรือนไหมใบหม่อน จังหวัดสุรินทร์
• บาติกเดอนารา จังหวัดปัตตานี
• ชาคราฟท์ จังหวัดแพร่
• ผ้าซาโลมา ปาเต๊ะ จังหวัดนราธิวาส
• ไฑบาติก จังหวัดกระบี่
• ร้านฝ้ายเข็น จังหวัดอุบลราชธานี
• บ้านหนองอีบุตร จังหวัดกาฬสินธุ์
• ฉัตรทองไหมไทย จังหวัดนครราชสีมา
• ฅญา บาติก นครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา

การเลือกใช้สีของ Thai fabric ให้เหมาะกับเทรนด์ของแฟชั่น

6 กลุ่มสีที่เป็นตัวแทนของ “สีโทนไทย” ที่จะสามารถโดดเด่นอยู่ในแฟชั่นและไลฟ์สไตล์ในอนาคต ดังนี้

สีเหลือง : นำเสนอถึงความรุ่งเรืองหรูหราในยุค 1920 เหมาะกับกลุ่มผู้นำแฟชั่น ที่ชอบเข้าสังคมและมีเสน่ห์ดึงดูด
สีแดง : เป็นสีที่ถูกใช้มากที่สุดสำหรับผ้าทอพื้นเมืองไทย เนื่องจากสื่อถึงความหมายที่คลาสสิกร่วมสมัย
สีย้อมธรรมชาติ : เพื่อตอบโจทย์ความเป็นธรรมชาติสะท้อนภูมิปัญญาท้องถิ่น
สีเขียวโศก : แสดงถึงความฝันและความไร้เดียงสา ของกลุ่ม The Dreamer
สีดำ : แสดงถึงอำนาจและกฎระเบียบ
สีเทา : สัญลักษณ์ของการนำเสนอทางเลือกใหม่ให้กับสังคม เพื่อบ่งบอกถึงความต้องการเปลี่ยนแปลงและแก้ไข

นำแรงบันดาลใจของศิลปะใส่ความคิดสร้างสรรค์ : การใช้ผ้าขาวม้า, ผ้าไหม, หรือผ้าฝ้ายลวดลายต่างๆ มาตัดตกแต่งให้เข้ากับเสื้อผ้าร่วมสมัย อย่าง กางเกงขาสั้น, เสื้อยืด, ชุดเดรส หรือแจ็คเก็ตยีนส์ เป็นกิมมิกเล็กๆ น้อยๆ ให้ผ้าไทยเข้ามาเป็นองค์ประกอบที่ดูดไม่เยอะและส่งเสริมให้เสื้อผ้าดูโดดเด่นยิ่งขึ้น

นอกจากนำผ้าไทยมาใช้กับเสื้อผ้าแล้ว ก็สามารถนำมาใช้กับเครื่องแต่งกายเบ็ดเตล็ดได้ คือ การนำผ้าไทยไปใช้ทำผ้าพันคอ กระเป๋าสะพาย ย่ามหรือแม้กระทั่งนำไปตกแต่งเพื่อเพิ่มมูลค่าให้กระเป๋าหนังแบรนด์ รวมไปถึงหมวกเก๋ๆ สักใบ แค่นี้ก็ช่วยให้คนหลายกลุ่มเข้าถึงผ้าไทยได้อย่างสร้างสรรค์และทันสมัยได้

Mix & Match เก่ากับใหม่ให้ผ้าไทยเป็นแฟชั่นที่ลงตัว : อย่างที่กลายเป็นแฟชั่นฮิตกันเมื่อ 2-3 ปีก่อน คือการนำผ้ามัดย้อม หรือเสื้อย้อมครามมาใส่คู่กับกางเกงยีนส์, การนำผ้าทอพื้นเมืองมาตัดเป็นเสื้อฮู้ด, การแมทช์ชุดเดรสผ้าไหมกับรองเท้าผ้าใบเท่ๆ สักคู่ หรือเสื้อผ้าไหมแบบดั้งเดิมมาแมทช์กับกระโปรงหรือกางเกงยีนส์ ก็ช่วยทำให้ผ้าไทยดูสนุกและแฟชั่นมากขึ้นแล้ว

ศิลปินผ้าฝ้ายที่น่าสนใจ (Fascinating Silk Artists)

ชวนล ไคสิริ (คุณฌอน)

ดีไซเนอร์และเจ้าของแบรนด์ POEM ได้สร้างผลงานที่น่าทึ่งใจชื่อ “Wondrous Enigma” โดยใช้แรงบันดาลใจในการออกแบบที่เป็นรูปแบบสองมิติด้วยเส้นมุมมองและเฉดสี เพื่อสร้างภาพลวงตาและสามมิติที่ท้าทายให้กับผู้ชม นอกจากนี้ยังผสมผสานความสดใหม่ของเทคนิคการออกแบบกราฟิกที่ทันสมัยและเข้าใจง่าย ด้วยการใช้เส้นเพอร์สเปกทีฟจากสถาปนิกชาวสเปนที่มีฝีมือยอดเยี่ยม

สมนึก คลังนอก (ครูปาน)

ศิลปินวาดภาพที่เป็นชื่อดังได้สร้างผลงาน “ผู้หญิงกับดอกไม้” ที่มาจากแนวคิดที่ว่าผู้หญิงและดอกไม้เป็นความงามที่เกิดขึ้นมาคู่กัน ดอกไม้เป็นของขวัญที่ใกล้ตัวและง่าย ๆ ที่โลกมอบให้เรา ดอกไม้มีสีสันหลากหลายทำให้เราตื่นเต้น ผู้หญิงแต่ละคนก็มีบุคลิกภาพที่แตกต่างกัน ความสวยงามของทุกคนไม่เหมือนกัน ซึ่งเป็นสิ่งที่ควรภูมิใจในตนเอง เพราะไม่ว่าเป็นดอกไม้ชนิดใดก็สวยและมอบความสุขให้กับโลกใบนี้ได้ทั้งนั้น

สมบัษร ถิระสาโรช (คุณตือ)

เซเลปชื่อดังได้สร้างผลงาน “THE OPTIMISM” ที่ต้องการให้ทุกคนมองข้ามสิ่งแย่ ๆ ที่เกิดขึ้นและมองแต่สิ่งดี ๆ ที่สดใสรอบตัวเพื่อสร้างพลังบวกให้กับตัวเอง ลายผ้าที่เพ้นต์ใช้สีสันที่สดใสทับสีดำเข้มเอาไว้ ทำให้เกิดผลงาน “THE OPTIMISM” หรือ “การมองโลกในแง่ดี” ที่ทำให้เราเห็นในแง่ดีเสมอ

น้องวินนี่กับน้องฮีโร่

2 พี่น้องดีไซเนอร์รุ่นเยาว์เจ้าของแบรนด์ KEZIAH (เคสิยาห์) ได้สร้างผลงาน “เวลาแห่งความสุข” ที่ทำให้เรารู้สึกอบอุ่นและเต็มใจด้วยสีเหลืองที่แทนความสว่างของดวงอาทิตย์ที่ส่องสว่างมาให้เราทุกวัน และสีส้ม-สีม่วงที่แทนสีของท้องฟ้ายามเย็น นอกจากนี้ยังมีสีฟ้า-สีน้ำเงินที่แทนสายฝนที่ตกลงมา ไม่ว่าในแต่ละวันจะมีอะไรก็ตามที่เราควบคุมไม่ได้ แต่เรายังสามารถหาความสุขในทุก ๆ วัน

ปวริศา เพ็ญชาติ (คุณแหวน แหวน)

ดีไซเนอร์และเจ้าของแบรนด์ PAVA ได้สร้างผลงาน “Rise & Shine” ที่ได้รับแรงบันดาลใจมาจากลายโคมห้าของลายผ้ามัดหมี่ ซึ่งเป็นลายที่สื่อความหมายดี ๆ เหมือนโคมห้าที่สว่างสไว สีส้มและเหลือง ทำให้เรามีความสดใสและร่าเริง นอกจากนี้ยังมีแสงที่ส่องจากแหวนเพิ่มความระยิบระยับให้กับผลงาน “Rise & Shine” ทำให้เราพร้อมและสดใสในทุก ๆ วัน